การขยายพันธุ์พืชแบบไม่อาศัยเพศ

 การขยายพันธุ์พืชแบบไม่อาศัยเพศ เป็นวิธีการนำเอาส่วนต่างๆ ของพืชเช่น ลำต้น ใบมาใช้ในการขยายพันธุ์ด้วยการตอน การปักชำ การติดตา การต่อกิ่ง การทาบกิ่ง วิธีการดังกล่าวช่วยให้ดำรงลักษณะที่ดีของพืชนั้นไว้

การตอน

          - การตอน เป็นวิธีการขยายพันธุ์พืชโดยใช้กิ่ง ซึ่งเป็นส่วนของลำต้นของพืช ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้
               1. เลือกกิ่งที่สมบูรณ์ไม่อ่อนแอและไม่แก่เกินไป ใบงาม ไม่มีโรคหรือแมลงทำลาย ได้รับ
                   แสงแดดสม่ำเสมอ
               2. ควั่นกิ่งระหว่างข้อให้ห่างกันประมาณเส้นรอบวงของกิ่ง ลอกเปลือกและขูดเยื่อเจริญออก
                   เพื่อตัดท่ออาหารและเนื้อเยื่อเจริญของกิ่งนั้นให้ขาดจากกัน แต่ท่อน้ำยังคงอยู่เหมือน
                   เดิม ทำให้พืชส่งน้ำจากรากไปยอดได้ตามปกติ กิ่งและใบยอดจะยังคงสดอยู่เสมอ
                   เพราะมีอาหารเลี้ยงเฉพาะกิ่งที่ตอน และเกิดรากบริเวณรอยควั่น
               3. ทาฮอร์โมนเร่งรากบริเวณรอยควั่นแล้วหุ้มด้วยวัสดุที่เก็บควรชุ่มชื้นได้ดี เช่น ขุยมะพร้าว
                   ที่ชื้นๆบรรจุในถุงพลาสติกมัดปากแน่น ใช้วิธีผ่าด้านข้างถุงแล้วหุ้มให้กระเปาะวัสดุที่หุ้ม
                   อยู่ตรงบริเวณที่จะออกราก แล้วมัดด้วยเชือกให้แน่น
               4. รักษาความชุ่มชื้นอยู่เสมอ ถ้าเป็นฤดูแล้งและวัสดุที่หุ้มแห้งอาจใช้การฉีดน้ำเข้าไปใน
                   กระเปาะที่หุ้ม 2 – 3 วันต่อ 1 ครั้ง
               5. ผ่านไปประมาณ 1-2 เดือนจะสังเกตเห็นรากสีขาวในถุง เมื่อเกิดรากปริมาณมากพอ จึง
                   ตัดกิ่งตอนนำลงปลูกในกระถาง เลี้ยงไว้จนกระทั่งเห็นว่ากิ่งตอนแข็งแรงจึงนำไปปลูกใน
                   บริเวณที่กำหนด

     ข้อดีของการตอน คือทำได้ง่าย ได้ต้นกล้าขนาดใหญ่ ทำให้ได้ผลผลิตเร็ว ไม่กลายพันธุ์ ทรงต้นไม่สูงนัก แต่ก็มีข้อจำกัด คือ กิ่งตอนไม่มีรากแก้ว ทำให้ไม่สามารถทนต่อลมแรง ๆ โค่นล้มได้ง่าย
คำถาม

     - การขยายพันธุ์ด้วยการตอนกิ่ง ใช้ได้กับพืชชนิดใดได้บ้าง
     - ลักษณะของกิ่งและใบที่เรียกว่าเพสลาด มีลักษณะอย่างไร

การปักชำ

          - การปักชำ เป็นการใช้ส่วนหนึ่งส่วนใดของพืช เช่น ลำต้น รากหรือใบ มาปักชำในสภาพที่เหมาะสมต่อการเกิดรากและแตกยอดใหม่ ต้นพืชที่เกิดขึ้นใหม่จะมีลักษณะเหมือนต้นแม่ทุกประการ จึงควร เลือกต้นแม่ที่เป็นพันธุ์ดีตรงตามความต้องการ การปักชำเป็นวิธีที่ง่ายที่สุดในบรรดาวิธีการขยายพันธุ์แบบไม่ใช้เพศ ซึ่งทำได้หลายวิธี ดังนี้
               1. การปักชำกิ่งหรือลำต้น ใช้กิ่งแก่ที่มีสีน้ำตาล เป็นกิ่งสมบูรณ์ มีอาหารสะสมมากเพื่อใช้
                   เป็นอาหารสำหรับการออกรากและการเจริญของตาเป็นกิ่งใหม่ ตัดกิ่งเป็นท่อน ๆ ยาว
                   ประมาณ 6-8 นิ้ว มีตาอย่างน้อย 2-3 ตา ตัดใบออกหมด ด้านบนและล่างตัดเฉียง
                   45-60 องศา ห่างจากตาสุดท้ายประมาณครึ่งนิ้ว กรีดที่โคนกิ่งยาวประมาณ 1 นิ้ว 2-3
                   รอย และจุ่มฮอร์โมนเร่งรากแล้วปักชำในทรายผสมขี้เถ้าแกลบ อัตราส่วน 1:1 หรือขี้
                   เถ้าแกลบอย่างเดียวก็ได้ แล้วตั้งไว้ในที่มีแสงแดดรำไร มีความชื้นสูง
               2. การปักชำใบ ใช้กับพืชบางชนิด วิธีปักชำคือตัดแผ่นใบแก่ออกเป็นส่วน ๆ วางแผ่นใบลง
                   บนวัสดุปักชำ กลบด้วยวัสดุปักชำบาง ๆ พอไม่ให้ใบแห้ง พืชบางชนิดใช้วิธีนำแผ่นใบ
                   แต่ละส่วนปักชำบนวัสดุปักชำ ต้นและรากใหม่จะเกิดจากแผ่นใบตรงบริเวณเส้นใบที่ถูก
                   ตัดขาด
คำถาม
     - พืชชนิดใดบ้างที่ขยายพันธุ์ได้ด้วยการปักชำกิ่งหรือลำต้น
     - พืชชนิดใดบ้างที่ขยายพันธุ์ได้ด้วยการปักชำใบ

     การปักชำราก นิยมทำกับไม้ผล เช่น สาเก มะไฟ ปีป แคแสด โดยตัดรากแก่เป็นท่อน ๆ ยาวประมาณ 2–4 นิ้ว ชำลงในวัสดุปักชำ รดน้ำให้ชุ่ม จะเกิดการแตกรากทางด้านปลายและแตกยอดใหม่ทางด้านโคนของราก เมื่อกิ่งชำเกิดรากและใบแล้วจึงนำไปอนุบาลให้แข็งแรงก่อนนำไปปลูกต่อไป
- การแยกหน่อ เป็นวิธีการขยายพันธุ์ที่ใช้กับพืชที่ไม่ค่อยมีเมล็ด กิ่งก้าน ส่วนมากเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว เช่น ว่านสี่ทิศ ซ่อนกลิ่น พุทธรักษา สร้อยทอง หน้าวัว เยอร์บีร่า หอม กระเทียม ขิง ข่า ขมิ้น ตะไคร้ กล้วย เป็นต้น พืชที่ขยายพันธุ์หรือปลูกโดยการแยกหัวหรือหน่อ ส่วนมากจะมีลำต้นอยู่ใต้ดิน ส่วนของลำต้นนี้อาจเรียกว่า หัว เหง้า แง่ง สามารถแยกออกไปปลูกได้ การคัดเลือกหัวและหน่อเพื่อใช้เป็นต้นพันธุ์ควรเลือกหัวและหน่อที่สมบูรณ์แข็งแรง ขนาดไม่เล็ก ไม่โตจนเกินไป แตกใบอ่อนประมาณ 2-3 ใบ เลือกหัวและหน่อที่ปราศจากโรคและแมลงรบกวน นำลงปลูกในภาชนะที่ใส่ดินปลูก หรือในแปลงปลูกต่อไป
     การขยายพันธุ์ด้วยการแยกหน่อ จะช่วยให้ได้พืชที่มีลักษณะตรงตามพันธุ์เดิมทุกประการ ทำได้ง่ายและให้ผลเร็วกว่าการขยายพันธุ์โดยการใช้เมล็ด แต่มีข้อเสีย คือขยายพันธุ์ได้ครั้งละน้อย และทำได้ช้ากว่าการขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

การแยกหน่อ

     - การแยกหน่อ เป็นวิธีการขยายพันธุ์ที่ใช้กับพืชที่ไม่ค่อยมีเมล็ด กิ่งก้าน ส่วนมากเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว เช่น ว่านสี่ทิศ ซ่อนกลิ่น พุทธรักษา สร้อยทอง หน้าวัว เยอร์บีร่า หอม กระเทียม ขิง ข่า ขมิ้น ตะไคร้ กล้วย เป็นต้น พืชที่ขยายพันธุ์หรือปลูกโดยการแยกหัวหรือหน่อ ส่วนมากจะมีลำต้นอยู่ใต้ดิน ส่วนของลำต้นนี้อาจเรียกว่า หัว เหง้า แง่ง สามารถแยกออกไปปลูกได้ การคัดเลือกหัวและหน่อเพื่อใช้เป็นต้นพันธุ์ควรเลือกหัวและหน่อที่สมบูรณ์แข็งแรง ขนาดไม่เล็ก ไม่โตจนเกินไป แตกใบอ่อนประมาณ 2-3 ใบ เลือกหัวและหน่อที่ปราศจากโรคและแมลงรบกวน นำลงปลูกในภาชนะที่ใส่ดินปลูก หรือในแปลงปลูกต่อไป
     การขยายพันธุ์ด้วยการแยกหน่อ จะช่วยให้ได้พืชที่มีลักษณะตรงตามพันธุ์เดิมทุกประการ ทำได้ง่ายและให้ผลเร็วกว่าการขยายพันธุ์โดยการใช้เมล็ด แต่มีข้อเสีย คือขยายพันธุ์ได้ครั้งละน้อย และทำได้ช้ากว่าการขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

ข้อมูลจาก : สสวท